Slikovnica civilizacijskog detinjstvaIstraživački zahvati i putovanja po dubinama vremena – intuitivna, saznajna, neretko hedonistička – tokom dve i po stvaralačke decenije suočavale su Nikolu Žigona sa ranorodnim civilizacijskim tragovima i fragmentima, koje je on često inkorporirao u svoja platna. Katkad bi to bili ornamenti, parčići štukature, slova i znaci davnašnjih pisama, delovi arhitekture drevnih građevina, katkad, teško dokučive reminiscenzije izronjene iz dubina prošlosti. Istrajno putovanje po civilizacijskom prostranstvu, dovelo ga je do mitotvoračkih vremena, što je otvorilo novu stvaralačku etapu i polje veoma intezivnog kreativnog dijaloga. Opseg fokusa tog dijaloga veoma je širok – od pripovedačkog i filozofskog, preko žovijalnog, do likovnog i antropološkog. Period mitotvorstva, pre svega segment koji se odnosi na nastanak grčkih mitova, Žigona je snažno povukao u svoje kovitlace i pramagline. Iako je racionalističko mišljenje potiskivalo i obezvređivalo mitove, kao i značaj i ulogu osecanja i intuicije, njihova vitalnost nadišla je sva opovrgavanja. Gotovo tri milenijuma od svog nastanka, danas se mitovi ukazuju kao živo tkivo, koje stalno iznova otvara polja za istraživanja i nove interpretacije. Utemeljivač savremenog izučavanja mitologije, italijanski mislilac Đanbatista Viko, u 18. veku, smatrajući mit trajnom odlikom ljudske kulture, isticao je on da se rađa iz naslućivanja božanstva i umetničke fantazije. Mitotvoračko vreme smatrao je “detinjstvom čovečanstva”. Fridrih fon Šeling objašnjavao je da mitologija nastaje iz poetske imaginacije, da je mit neophodan uslov i pramaterija svake umetnosti. Njemački filozof Ernst Kasirer je početkom 19. veka ukazivao kako je mit najstarija duhovna delatnost – jedna od simboličkih funkcija uma, posebna modalnost, objektivizacija osećanja, emocija pretvorena u sliku. Po njemu, mit je kao i jezik, religija, umetnost i nauka – specifičan organ shvatanja sveta.
Mrča Elijade je u 20. veku govorio da se preko mita stiže na početak vremena, dostiže ne – vreme. Smatra se da mitsko mišljenje ispoljava potpunu ravnodušnost prema problemima dobra i zla. Tvrdi da su laž i istina, nestvarno i stvarno, iskonska glupost i najviša mudrost, odvajkada bili oznake za mit. Gledano iz pozicije početka 21. veka, ugušenog u racionalizmu , pragmatizmu, demagogiji i svakojakim dogmama, reč je , svakako o veoma intrigantnom , inspirativnom i teško dokučivom poretku i vremenu. Pored zavodljivosti i bajkovitosti, Žigona je grčkim mitovima privukla kosmogonija, način poimanje slobode i vremena, shvatanje dobra i zla, a posebno, njihovi transfigurativni potencijali – stalne i nepredvidive promene obličja grčkih junaka u širokom opsegu izmđu žive i nežive prirode, biljnih, animalnih, humanih i božanskih formi, vidljivog i nevidljivog sveta, materijalnog i neopipljivog. Opredelivši se 2013. godine da počne da se bavi likovnom interpretacijom grčkih mitova, Žigon je tada u građenju slike prvi put krenuo od teme, odnosno, narativnog sižea. Tada je otkrio da zadatost teme na početku izvedbe znatno sužava prostor delovanja, no da u daljim fazama interpretacije i rada otvara brojne nove puteve i mogućnosti. Hronološki, prva u ciklusu nadahnutom grčkim mitovima jeste slika koja nosi naslov Tantalove muke. Ovo platno, gde prevagu ima svetli, pastelni kolorit, i suzdržanost u ekspresiji, sadrži tek pojedine naznake promena koje će nastupati na narednim platnima. Serija slike Dodekatlos – reč je o dvanaest zadataka koje je u Euristej, gospodar Tirinta, Mikene i Mideje, zadao slavnom grčkom junaku Heraklu, ključna je u kojoj Žigon razvija i definiše, u njegovom opusu, nov postupak slikarske izvedbe. Herkle, koji slovi za najslavnijeg junaka grčke mitologije, takođe je i jedan od najomiljenijih likova u grčkoj likovnoj umetnosti. Sin Zevsa i Alkmene, junak koji je posle smrti primljen među bogove, bio je prinuđen da na zahtev Euristeja izvede deset junačkih podviga: da savlada Nemejskog lava, Lernejsku Hidru, Erimantskog vepra, da ulovi Korinejsku košutu, rastera Stimfalidijske ptice, očisti staje elidskog kralja Augija, da savlada Kritskog bika, dovede kobile kralja Diomeda, donese pojas amazonske kraljice Hipolite, i konačno da dovede Gerionova goveda u Mikenu. Pošto je uspešno izvršio tih deset zadataka, dobio je još dva – da Euristeju donese zlatne jabuke iz vrta Hesperida, i da iz podzemlja izvede Kerbera.
Pored Dodekatlosa ( Dvanaest zadataka ) , Žigon je pojedina platna posvetio dožiljajima : Afrodite, Hefesta, Odisejaa, Bahusa, Bahatkinja, Prometeja, Here, Hektora, Ahila, Tezeja, Krona i još nekih mitoloških likova. Reč je o 45 slika velikih dimenzija, čija je galerijska postavka osmišljena kao lična umetnikova kosmogonija. Dvanaest slika serije Dodekatlos čine platna njmanjih dimenzija, koja objedinjena predstavljaju najznačajniji i najopsežniji segment, dok je centralna pozicija data Atlantu, titanu koji je kažnjen da na svojim plećima drži nebo, i koji se ovog bremena samo jedared, na kratko oslobodio kada ga je Herakle nagovorio da mu donese zlatne jabuke iz vrta Hesperida. Tada je Herakle pridržao nebo na svojim plećima, ali čim mu je Atlant doneo zlatne jabuke, on mu je na prevaru, trajno vratio teret.
U inicijalnoj formulaciji pojedinačnih kompozicija, Žigon polazi od narativnih elemenata određenih mitoloških priča, postavljajući ih kao ilustrativnu konturu. Potom, on takvu osnovu razrađuje, odnosno, počinje da je razara. Zaodeva je u likovno ruho tako što slika krupnim, ekspresivnim , širokim namazima špahtle ili četke, katkad stvarajući monohromatske površine. Polazne figurativne forme ponekad zadržavaju, svoju prepoznatljivost , no često ih on razgrađuje do apstraktnog, do sasvim ogoljene ekspresije. Slike nastaju brzo, u jednom dahu, i one prevashodno reflektuju slikarev doživljaj određenog mitološkog predloška, u čijoj interpretaciji boja stiče ključnu ulogu. Tako se definišu dve grupe slika : one koje se u svojoj svedenosti približavaju geometrijskoj apstrakciji, ili slikarstvu bojenog polja, i druge, bliže apstraktnom ili kolorističkom ekspresionizmu.
Mitološki predlošci, upotrebljeni kao polazište slike, Žigona su ovde prvi put usmerili da u građenju slike krene od teme, da figurativno tkivo razgrađuje, kako bi zadro u prostor mitoloških transformacija, gde se ukazuju dinamična polja jakih strasti, fantastike, erotike, neomeđenih religijskim i etičkim dogmama. Blisko mitotvoračkim principima, koji počivaju na stalnim transformacijama između stvarnog i izmaštanog, između istorijskog i utopijskog. Žigon svoje likovne interpretacije pozicionira u rasponu između figurativnog i apstraktnog. Talasi interesovanja za grčke mitove, u umetnosti se već vekovima stalno ciklično vraćaju. Mitovi su duboko ugrađeni u duh velike antičke epohe u umetnosti. Počevši od renesanse, koja je oživljavanjem antičkih estetskih načela oživela i grčke mitove, u nastupajćim vekovima oni postaju čest slikarski siže. U vreme obnove slike, krajem 70-ih 80-ih godina proteklog veka, mitološki predlošci takođe oživljavaju, posebno na platnima anahronista, odnosno, u tzv. ‚‚slikarstvu memorije”. Žigonovo bavljenje mitologijom jeste individualni čin, odvija se izvan šireg pokreta i može da se tumači kao lična pobuna protiv pragmatizma i racionalizma koji dominira savremenim svetom. Reč je o jednoj sasvim autentičnoj interpretaciji grčkih mitova, s početkom 21. veka, koji su Žigonu obezbedili da se, poput njihovih junaka, kroz sliku kreće i da je gradi nasputan dogmama i ograničenjima materijalnog sveta, kroz stalnu transformaciju postupaka i rukopisa, kolorističku eksploziju i osvešćenu nekontrolisanost i bezobzirnost.
Nagli zaokret i eksursi karakterišu Žigonov sveukupni stvaralački put. Dug niz godina maticu njegovog kreativnog toka odlikovala je težnja da putem slike ovaploti one senzacije koje se po svojoj prirodi opiru vizuelnom opisu – reč je o skrivenim, unutrašnjim, individualnim doživljajima, emocijama, refleksijama, energetskim tokovima, duhovnim iskustvima. Krećući se u tom polju, Žigon je slikarskom činu, problemima i materiji pristupao prevashodno kao graditelj. Njegov celokupni slikarski opus može da se shvati kao arhitektonsko – graditeljski prosede – pokušaj postavljanja konstrukcije, izgradnje armature, koja bi podržala sve te fluidne i neopipljive senzacije. Pri izradi slike on je nastojao da se svodi, niti apstrahuje pojavni svet, već da apstraktne sadržaje uobliči, da ih prevede u jezik slike, da im “sašije” slikano ruho, koje pored vizuelnih, odlikuju i haptički kvaliteti, što je, prevashodno rezultovalo enformelno – apstraktnim kompozicijama. Te slike, koje odišu rafiniranošću, meditativnošću, katkad setom i nežnošću, odlikuje svojevrsna severnjačka racionalnost, odmerenost, postupnost, donekle i distanciranost. Tek 2013. godine njegove slike stiču izraženije južnjačke uplive, koje donose tople boje, snažnije kolorističke namaze, koji nastaju brzo i impulsivno, u duhu apstraktnog i kolorističkog eksprecionizma. Postepeno, Žigon počinje da objedinjuje dve vlastite prirode : severnjačku, germansku, i onu “topliju” i impulsivniju, slovensku i mediteransku.
U svom kretanju ka jugu i ka vlastitoj mediteranskoj prirodi, ciklusom nadahnutim grčkim mitovima Žigon je ostvario krupan i radikalan korak. Iz poetskog prostora intimnog i ličnog, on je zakoračiou sferu kolektivnog osvetivši vlastitu težnju za spoznajom arhetipa.
Danijela Purešević